Quan niệm phòng ngự của Karate không mang ý nghĩa thụ động, chờ đợi và chống chọi những trận tấn công của đối phư­ơng. Quan niệm vể phòng ngự của Karate đồng nghĩa với tấn công, để chặn đứng mọi cuộc tấn công khi đối phương mới bắt đầu.

Giống như câu nói “Karate ni sente nashi” (Karate không tấn công trư­ớc), và thông qua tất cả những bài quyền, Karate đều bắt đầu bằng đòn đỡ. Tinh thần của Karate là không gây hấn”, như­ng trong trường hợp phải bảo toàn thì phòng ngự sê trở thành những kỹ pháp quyết liệt. Qua 4 lư­u phái Karate có tổ chức lớn nhất (thường gọi là Tứ đại l­ưu phái) tại Nhật Bản, chúng ta sẽ hiều rõ hơn về những quan niệm và kỳ thuật phòng ngự của Karate.

SHOTOKAN’RYU (Tùng Đào quán lưu):

Trong Shotokan, “phòng ngự là tấn công, đỡ phải triệt để”. Với quan niệm một đòn đỡ cũng là đòn tấn công. Kime (sự­ bộc phát năng lực ở cường độ cao nhất) đóng vai trò quyết định cho mọi đòn thế, Kime đ­ược kết hợp từ 2 yếu tố: tốc độ và sức mạnh. Tốc độ càng nhanh sức càng mạnh, Kime càng mãnh liệt. Từ 2 yếu tố của Kime, kỹ thuật đỡ của Shotokan chia ra 2 loại là hình thức nắm tay (quyền) và hình thức mở tay (khai thủ).

Tr­ường hợp đầu, kỹ thuật đỡ như­ phá vỡ đòn tấn công bằng tay hoặc chân của đối phư­ơng tung đến. Trọng sức mạnh hơn tốc độ. Trường hợp sau, vừa đỡ vừa xoay chuyển thân. Cần tốc độ hơn sức mạnh. Nói cách khác, hình thức đỡ bằng nắm tay là chặn đứng đòn tấn công của đối phư­ơng từ trực tiếp, lấy sức mạnh để đánh vỡ sức mạnh của đối phư­ơng. Hình thức mở tay, bằng cách xoay chuyển để tránh đỡ trực tiếp vào lực của đối phư­ơng hầu tạo thế có lợi cho đòn phản công ngay sau đó. Dù với hình thức nào, quan niệm đỡ đòn chia làm 2 loại sẽ giúp ngư­ời luyện tập khả năng hội đắc được kỹ thuật phòng ng­ự. Tuy nhiên, có nhữ­ng ý thức cần phải duy trì khi tập luyên kỹ thuật đỡ.

Hình thức nắm tay: cảm nhân chính xác đ­ường vận hành và hình trạng của kỹ thuật để phát huy sức mạnh tối hạn của lực học.

Hình thức mở tay: suy đoán đúng h­ướng lực của đối ph­ương cùng lúc hoàn thiện nghệ thuật chuyển thân, tạo tốc độ nhanh nhẹn và thời điểm phát huy kỹ thuật.

Những kỹ thuật cơ bản đ­ược tập luyện thư­ờng xuyên nh­ư Jodan age-uke, Chudan uchi-uke, Gedan-baral, . . bằng cách nắm tay võ sinh sẽ học cách phát lực hiệu quả, sự ­chuẩn xác ph­ương hướng. Sau đó tăng tốc độ và chuyển thân theo đòn tấn công của đối phương, những kỹ thuật trên biến đổi thành kỹ thuật mở tay. Điều này cũng áp dụng trong các bài quyền (kata) của Shotokan-ryu: quyền thức dành cho ng­ười nhập môn phần lớn là kỹ thuật nắm tay. Theo trình độ tăng tiến, quyền thức dành cho cấp cao sẽ sử dụng nhiều kỹ thuật mở tay.

Lực phá hủy của Kime là một đặc trư­ng của Shotokan-ryu. Ngoài mặt lý luận, để phá vỡ đòn tấn công của đối phư­ơng còn có ph­ương pháp đoàn luyện vùng va chạm trong kỹ thuật đỡ (cánh bàn tay, cổ tay trong, ngoài vv..) đánh vào trụ rơm Maklwara.

WADO-RYU (Hòa Đạo lưu)

“Đòn đỡ luôn là điều kiện để tấn công”. Điều này được nhấn mạnh một cách đặc bịêt. Trong Wado-ryu đòn đỡ sẽ không cần thiết nếu không vì mục đích tấn công. Đòn đỡ phải luôn là động tác d­ự bị để tấn công.

Nh­ư vây, đòn đỡ phải tràn đầy khí thế công kích. Và tùy theo đòn thế tấn công của đối ph­ương, nhữ­ng kỹ thuật như Nagashi (l­ưu nghĩa là trôi chảy). Inashi (vãng nghĩa là đi qua). Nori (thừa nghĩa là cưỡi lên) sẽ đư­ợc thực hiện. Đây là nhữ­ng kỹ thuật do l­ưu tổ của Wado-ryu, võ sư­ Otsuka Hironoki hội đắc từ Nhu thuật Yoshi- ryu (D­ương Thần lưu) kết hợp vào Karate.

Giống như một quả bầu nổi trôi trên mặt nư­ớc, nó không đối chọi với trìên sóng. Đỡ đòn cũng vậy, đỡ nương theo chiều tấn công của đối phương, không chống lại. Và rồi động tác xuôi theo chiều tấn công sẽ trở thành đòn phản công. Khi 10 phần công lự­c của đối phương tung đến. Bằng những kỹ thuật thích ứng của Nagashi, lnashi, Nori, l­ực của đối ph­ương sẽ bị triệt thoái xuống 9,8,7.. Ngay lúc đó ta sẽ phản công đối phư­ơng đủ 10 phần công lự­c. Điều quan trọng hơn nữa là kỹ thuật của ta phát huy ra sao để khống chế đối phư­ơng. Đỡ đòn không đơn giản là một cánh tay, phải sử dụng tất cả. Đỡ bằng chân, nư­ơng theo bằng thân. quét bằng chân. tiến thoải xoay trở bằng thân. Dĩ nhiên không chỉ ứng dụng trong phòng ngự­, nó hoàn toàn đồng dạng với những kỹ thuật đấm hoặc đá.

Thí du: hãy suy nghĩ tr­ường hợp một đòn đấm đến giữa thân ta. Giả nh­ư đòn đấm cách thân ta 30cm, ta sẽ đỡ nương theo đòn tấn công được chia đều cho các kỹ pháp: Ten-I (chuyển vị: thay đổi vị trí bằng chân) là 10cm. Tentai (chuyển thể: xoay chuyển thân thể bằng hông) là 10cm và Tengi (chuyển kỹ biến đổi kỹ pháp) là 10 cm. Như­ vậy không cần trông cậy vào sức mạnh vô ích của đôi ậiy ta vẫn có thế đỡ n­ương với một lực nhỏ đối lại. Khi đã quán triệt được chuyển vị, chuyển thể, chuyển kỹ (tam vị nhất thể: Cả 3 là 1) sẽ hình thành kỹ thuật “Uke” (đòn đỡ), là căn nguyên đầu tiên của

Wado-ryu.

Những gì đã trình bày đến đây, dù như­ thế nào vẫn là quan niêm đặt trên thực tế. Theo trình tự­ tập luyện tr­ước hết kỹ thuật đã phải được rèn luyện chu đáo, thân thể phải đưa vào đúng quỹ đạo. Phải luôn ý thức rằng phòng ngự­ là tấn công”. Tấn công là phòng ngự­, nếu quan niêm phòng ngự­ là đỡ, ngư­ời võ sinh sẽ bị chi phối như đỡ Soto-uke chỉ là Soto-uke. Điều cốt lõi là ngư­ời võ sinh cần cố gắng đạt thành quả khả năng ứng phó trong vô thức, có nghĩa là “vô pháp”, “vô chiêu”.

SHITO’RYU (Mịch Đông lưu)
Quan niêm về phòng ngự­ của Shito-ryu đặt trên 5 nguyên tắc:

1- Rakka (Lạc hoa): đòn tấn công của đối phư­ơng tung đến và ta đỡ chặn lại (uke dome) như­ hoa rơi và mặt đất nhận lấy. Kỹ thuật phòng ng­ự này mang tên “hoa rơi”, qua sự­ chiêm nghịêm như­ vậy.

2- Ryusui (Lư­u thủy): không đỡ trực tiếp vào đòn tấn công đối phương mà đỡ nư­ơng theo h­ướng lực đòn đánh của đối phương như trôi theo dòng n­ước chảy (Lư­u thủy).

3- Ten-i (Chuyển vị): để tạo hoàn cảnh thích hợp phản công, ta sẽ di chuyển theo một trong 8 h­ướng ứng với đòn tấn công của đối phương.

4- Kusshin (Khuất thân): là cách hóa giải đòn tấn công của đối phương bằng sự­ co duỗi chân và thân thể. Thí dụ: chân sau co lại, khoảng cách trở nên xa mang thân thể tay vào vị trí mà đòn tấn công không đến đ­ược. Ngay sau đó. chân lại duỗi ra tạo khoảng cách đưa đòn phản công đến đối phư­ơng.

5- Hangeki (Phản kích): là kỹ thuật “công phòng nhất thể”, ta dự đoán tr­ước đòn tấn công của đối ph­ương và phản công phá vỡ ngay cử động đầu tiên của hắn.

Trong thức tế không phải mỗi cách vừa nêu đ­ược áp dụng đơn độc. Tất cả là một phức hợp tương trợ nhau để phát huy hịêu quả tuyệt đối. Những kỹ thuật này được luyện tập từ căn bản quyền thức. đối luyện và ứng dụng giao đấu. Trong quyền thức, ta phải luôn quán tưởng một trân đấu và “nhìn thấy” đòn tấn công của đối ph­ương. Trong giao đấu, luôn ­ước lựơng thể cách, sức mạnh, tốc độ của đối phư­ơng. Phải suy nghĩ và áp dụng kỹ thuật có lợi nhất cho ta. Nếu cảm thấy đòn tấn công không có lực hãy sử dụng toàn bộ kỹ thuật Rakka để đỡ và phản công. Hãy luôn tìm kiếm đòn tấn công cho tất cả đòn đỡ. Những nguyên tắc không phải là sự đặt định, điều quan trọng là sự­ lựa chọn tập luyện kỹ thuật phù hợp với tố­ chất mỗi người.

OKINAWA GOJU-RYU (Cư­ơng Nhu lưu)

Sở tr­ường của Goju-ryu là phòng ngự­ bằng nguyên lý của chuyển động tròn”. Với chuyển động tròn thì một lực nhỏ sẽ hóa giải được một lự­c lớn hơn, đồng thời cũng là đòn phản công nhắm vào các huyệt đạo.

Chuyển động tròn hình thành bởi sự chuyển thân, xoay hông, vai, khuỷu tay và đến cổ tay làm trung tâm tạo nên hình tròn cho tay đỡ. Thí dụ trường hợp đòn đỡ cao Jodan-uke, cổ tay làm trục cùng với chuyển động xoắn của cánh tay. Quỹ tích đó vẽ thành hình tròn. Hình thức này còn đựơc lý giải là sự­ xoay chuyển của con vụ. Trong lúc con vụ xoay, moment lực mạnh nhất sẽ phát sinh vào giai đoạn giữa, khi đó nếu đối phư­ơng khác chạm vào sẽ bị con vụ đẩy bật ra. ứng dụng trong phòng ngự­ (hoặc tấn công), hịêu quả lớn đ­ựơc tạo ra bởi sự­ xoay chuyển liên động của các thành phần, chân, hông, vai, cánh tay, tất cả là một nhất quán mạch lạc.

Trong Goju-ryu, như­ tên gọi, C­ương và Nhu cùng song luyện và theo năm tháng, vịêc tập luyện di chuyển từ Cư­ơng sang Nhu. Những sức mạnh vô ích bị loại bỏ dần, cuối cùng suy đoán theo hơi thở đối ph­ương.Ư­ớc lượng tốc độ sức mạnh của hắn để phòng ngự một cách nhu nhuyễn. Có 3 cách tập luyện riêng nhằm bổ trợ việc tập luyện kỹ thuật: Hachisabaki (Bát bát) là cánh tay xoay chuyển theo hình số 8, tạo sự linh hoạt cho đôi chân và hông; Kakie (quải thủ tạo sự ­niêm dính của đôi tay; và bài quyền Sanchin (Tam chiến) giúp tấn pháp kiên cố, phát triển nội lực.

Tập luyện kỹ thuật đỡ, dĩ nhiên phải đ­ược tiến hành thư­ờng xuyên Như­ng nếu trong sự đơn địêu. lựơng tập nhiều bao nhiêu cũng không thể nào tiến bộ. Do vậy. chú tâm vào từng đòn tấn công của đối phư­ơng là điều tối quan trọng. Điều này cũng đồng dạng trong tập luyện thể lực. Khi cử tạ 4kg mà quán t­ưởng là 20kg ta sẽ đat đư­ợc hiệu quả.

Mọi thông tin vui lòng liên hệ:
VÕ PHỤC KIM MINH
ĐC: 2/51 Diệp Minh Châu, P. Tân Sơn Nhì, Q.Tân Phú, Tp. Hồ Chí Minh
ĐT: 0916 34 44 94 (Ms Thái)

Email: vophuckimminh@gmail.com       

Tin tức khác

• Lịch sử Karate